Hội thảo “Kinh nghiệm Quốc tế về phát triển Hợp tác xã và Luật Hợp tác xã của một số quốc gia trên thế giới”: Đẩy mạnh phát triển KTTT, HTX và hoàn thiện Luật HTX

Quang cảnh Hội thảo tại điểm cầu Hà Nội

Tham dự hội thảo có Ông Nguyễn Ngọc Bảo, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam; Ông Trần Duy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư; Ông Weert Börner, Phó Đại sứ quán Đức; Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam; Ông Balu Iyer, Tổng Giám đốc Liên minh Hợp tác xã quốc tế khu vực châu Á Thái Bình Dương ICA IP; Bà Nguyễn Thị Tuyết Minh, Giám đốc dự án DGRV tại Việt Nam và Thái Lan; đại diện lãnh đạo các Ban, Bộ, Ngành Trung ương; Đoàn đại biểu Quốc hội của 40 tỉnh/thành phố; đại diện các tổ chức quốc tế;…

Hội thảo được tổ chức nhằm Trao đổi kinh nghiệm quốc tế về phát triển mô hình HTX; Trao đổi kinh nghiệm quốc tế về quá trình xây dựng và hoàn thiện luật HTX; Đề xuất giải pháp phát triển HTX tại Việt Nam và giải pháp hoàn thiện Luật HTX Việt Nam.

Ông Chu Tiến Đạt, Phó Trưởng Ban Hợp tác Quốc tế, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tuyên bố lý do, giới thiệu đại biểu tham dự Hội Thảo

10 năm thi hành Luật HTX 2012: Khu vực KTTT, HTX có chuyển biến tích cực cả về chất và lượng

Luật HTX năm 2012 được Quốc hội thông qua ngày 20/11/2012, chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2013, là khung pháp lý cơ bản cho việc thành lập, tổ chức và hoạt động của khu vực HTX. Luật HTX năm 2012 đã thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng theo Nghị quyết số 13/NQ-TW Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương (Khóa IX) về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể.

Tổng kết 10 năm thi hành Luật HTX cho thấy, công tác triển khai thi hành Luật được chú trọng, khu vực HTX bước đầu có sự chuyển biến tích cực, chứng tỏ ngày càng rõ nét hơn vai trò quan trọng và có ý nghĩa toàn diện về kinh tế, chính trị, xã hội ở nước ta.

Ông Nguyễn Ngọc Bảo, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam phát biểu tại Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Ngọc Bảo, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho biết: Tại Việt Nam, KTTT mà nòng cốt là HTX, là thành phần kinh tế quan trọng, luôn được Đảng, Nhà nước khuyến khích phát triển, xác định KTTT là thành phần kinh tế phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vừa phát huy vai trò của khu vực tư nhân, vừa tăng cường sức mạnh tập thể, cộng đồng, tăng sức mạnh của từng thành viên và của cả cộng đồng, góp phần nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế.

“Sau 10 năm thi hành Luật HTX, khu vực KTTT, HTX có chuyển biến tích cực về chất và lượng; cơ bản khắc phục tình trạng yếu kém, tận dụng và khai thác được dư địa, tiềm năng, không gian phát triển, từng bước khẳng định vị trí, vai trò của một trong những thành phần kinh tế nền tảng trong nền kinh tế quốc dân. Việc chuyển đổi, tổ chức lại các HTX theo quy định của Luật HTX cơ bản được hoàn thành; công tác vận động, hướng dẫn thành lập các HTX đạt được kết quả quan trọng, trong 20 năm qua cả nước có 37.810 HTX mới được thành lập”. Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam chia sẻ.

Ông Trần Duy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư phát biểu tại Hội thảo

Cùng quan điểm cho rằng khu vực KTTT, HTX đang nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, tiếp tục được khẳng định là thành phần kinh tế cần được củng cố, phát triển tại văn kiện Đại hội Đảng Toàn quốc lần thứ XIII, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông nhấn mạnh khu vực HTX phải tận dụng thời cơ, nắm lấy cơ hội, thực hiện tốt vai trò dẫn dắt các hộ sản xuất cá thể nhỏ, lẻ, các tổ hợp tác để tạo thành chuỗi giá trị sản xuất lớn, mạnh đủ sức cạnh tranh trên thương trường, đem lại lợi ích lớn hơn cho thành viên.

Khắc phục những tồn tại, hạn chế về khung khổ pháp lý của Luật HTX 2012

Mặc dù đạt được những kết quả nhất định, việc thực hiện Luật HTX gần 10 năm qua đã cho thấy không ít các hạn chế, bất cập đến từ các quy định của các văn bản pháp luật, cũng như từ quá trình tổ chức triển khai thi hành luật. Cụ thể là vướng mắc về tính thống nhất, hiệu lực của các quy định và tổ chức thi hành Luật HTX. Hiệu quả của Luật HTX chưa cao, dẫn đến đóng góp vào GDP của nền kinh tế thấp và liên tục giảm, số lượng thành viên bị sụt giảm đáng kể; hiệu quả sản xuất, kinh doanh và thu nhập người lao động đã cải thiện nhưng còn thấp; khả năng huy động vốn của HTX rất hạn chế.

“Tốc độ tăng trưởng của khu vực KTTT còn thấp so với các khu vực kinh tế khác, tỷ lệ đóng góp vào GDP chưa đáp ứng yêu cầu. Trong thời gian thực hiện Luật HTX năm 2012 đã có một số vấn đề nảy sinh cần phải được nghiên cứu, tổng kết thực tiễn để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cho phù hợp với tình hình phát triển của HTX trong bối cảnh mới”. Ông Nguyễn Ngọc Bảo, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho biết.

Ông Phùng Quốc Chí, Cục trưởng Cục phát triển HTX, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham luận tại Hội thảo

Theo ông Phùng Quốc Chí, Cục trưởng Cục phát triển HTX, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, để khắc phục những tồn tại, hạn chế về khung khổ pháp lý của Luật HTX 2012, tạo hành lang pháp lý thông thoáng, bảo đảm và phát huy đặc trưng, nguyên tắc cơ bản của HTX, tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức KTHT phát triển năng động, hiệu quả, bền vững, thực sự là thành phần quan trọng trong nền kinh tế, giúp nâng cao thu nhập, chất lượng cuộc sống của các thành viên, góp phần thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, tại Nghị quyết số 22/NQ-CP ngày 28/02/2022 về Phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 02 năm 2022, Chính phủ đã thống nhất giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư hoàn thiện hồ sơ Đề nghị xây dựng Luật HTX (sửa đổi), trình Quốc hội bổ sung vào chương trình xây dựng luật và pháp lệnh trong năm 2022 với các định hướng sửa đổi như: Hoàn thiện các quy định về bản chất HTX; Nghiên cứu hoàn thiện các quy định về loại hình tổ chức KTHT và tổ chức đại diện với nhiều hình thức hợp tác đa dạng; Sửa đổi các quy định đang gây cản trở HTX gia nhập và phát triển thị trường; Nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý, điều hành HTX nhằm tạo động lực cho khu vực HTX phát triển; Hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước bảo đảm tinh gọn, hiệu quả, thống nhất là một cơ quan Trung ương và các cơ quan chuyên trách ở địa phương.

Cũng từ những hạn chế, tồn tại, bất cập của Luật HTX năm 2012 đối với sự phát triển của khu vực KTTT, HTX, ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đề xuất, kiến nghị sửa đổi Luật HTX năm 2012 theo hướng như sau: Thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về tiếp tục đổi mới, phát triển KTTT, HTX trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta; Sửa đổi Luật Hợp tác xã năm 2012 cần tạo bước “đột phá”, tập trung khắc phục hạn chế, bất cập đối với sự phát triển của KTTT, HTX; Tạo điều kiện thuận lợi để hợp tác xã phát triển nhanh, bền vững và bình đẳng với các thành phần kinh tế khác; Đa dạng hình thức liên kết, hợp tác, chú trọng nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các HTX, liên hiệp HTX theo cơ chế thị trường; Xác định rõ địa vị pháp lý, chức năng, nhiệm vụ của tổ chức đại diện HTX, liên hiệp HTX, trong đó Liên minh Hợp tác xã Việt Nam là tổ chức đại diện được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ, giữ vai trò nòng cốt và thúc đẩy phát triển KTTT, HTX, làm cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với thành phần kinh tế tập thể, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Phó chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam Nguyễn Mạnh Cường phát biểu tại Hội thảo

“Luật HTX sửa đổi cần kế thừa tối đa các quy định của Luật Hợp tác xã năm 2012, đồng thời tiếp thu có chọn lọc các kinh nghiệm quốc tế phù hợp với các HTX ở Việt Nam, tôn trọng các nguyên tắc cơ bản về HTX của Liên minh Hợp tác xã quốc tế”. Ông Nguyễn Mạnh Cường chia sẻ.

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông cho rằng để tiếp tục cụ thể hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT, hiện nay Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện khung pháp lý cho khu vực KTTT, trong đó trọng tâm là sửa đổi Luật HTX năm 2012. Một trong các quan điểm lớn của sửa đổi Luật HTX lần này là phải giữ vững các nguyên tắc cơ bản của HTX do Liên minh hợp tác xã quốc tế đưa ra trong thế kỷ 21 và tiếp thu có chọn lọc các kinh nghiệm quốc tế phù hợp với Việt Nam, phù hợp với bối cảnh mới của khu vực và trên thế giới.

Kinh nghiệm Quốc tế về phát triển Hợp tác xã và Luật Hợp tác xã

Chủ trì Hội thảo

Trên thế giới, HTX là một loại hình KTTT khá phổ biến, hoạt động trên nhiều lĩnh vực đời sống xã hội và hiện diện ở các nền kinh tế có trình độ phát triển khác nhau. Càng ở những nước tư bản phát triển, HTX càng phát triển và trong nhiều lĩnh vực, các HTX đã và đang chiếm những vị trí hàng đầu.

Theo thống kê của Liên hiệp quốc, phong trào HTX thế giới tạo ra công ăn việc làm và đảm bảo cuộc sống của hơn 3 tỷ người. Riêng trong lĩnh vực nông nghiệp, HTX đóng vai trò đặc biệt quan trọng ở nhiều quốc gia với việc thu hút sự tham gia của đại bộ phận nông dân, từ những người nông dân với 2,5 – 3 ha canh tác như ở Nhật, Hàn Quốc, đến các chủ trang trại với quy mô bình quân 30 - 40 ha như ở Châu Âu, Bắc Âu, và quy mô lớn nữa là ở Bắc Mỹ đều tham gia HTX. 

Ở các nước này, HTX nông nghiệp đảm nhận phần lớn các dịch vụ phục vụ sản xuất và tiêu thụ nông sản. Với sự hỗ trợ của HTX, sản xuất nông nghiệp được thuận lợi hơn, hiệu quả hơn, chất lượng sản phẩm cao hơn, nông dân cùng mua chung nguyên liệu đầu vào với giá rẻ hơn và bán nông sản với giá cao hơn, ổn định hơn. Bên cạnh đó, HTX còn có trách nhiệm chăm lo đời sống văn hoá, tinh thần, an sinh xã hội của nông dân và thúc đẩy sự phát triển của các cộng đồng nông thôn.

Chia sẻ thành công trong phát triển HTX, ông Weenrt Boerner, Phó Đại sứ Công hòa Liên bang Đức tại Việt Nam nhấn mạnh: Việc thúc đẩy HTX phát triển là yếu tố then chốt giúp người dân và thành viên tiếp cận sản phẩm an toàn, dịch vụ hiệu quả, công nghệ thông tin và chính sách pháp luật. Thế nhưng, để cải thiện hiệu quả sản xuất của hợp tác xã cần giảm tác động đến môi trường nhằm hướng đến mục tiêu bền vững. Đây cũng là yêu cầu đặt ra của tất cả các nước trên thế giới.

Ông Weenrt Boerner, Phó Đại sứ Công hòa Liên bang Đức tại Việt Nam phát biểu trực tuyến tại Hội thảo

Theo ông Weenrt Boerner, mặc dù các HTX tại Việt Nam góp phần giảm nghèo, phát triển kinh tế nhưng có tới 60% HTX ở quy mô vừa, nhỏ kèm theo điều kiện tiếp cận các nguồn lực còn khó khăn. Do đó, thời gian tới cần tạo nền tảng, nâng cao khả năng, trách nhiệm của HTX trên nền tảng chính sách pháp luật hoàn chỉnh.

Hơn nữa, cần tái cơ cấu lại HTXđể có thể tiếp cận công nghệ chế biến, nâng cao năng lực sản xuất để thích ứng thị trường. Đặc biệt, các HTX cần được hỗ trợ ngay từ cơ sở để ngày càng phát triển mạnh mẽ, trở thành nòng cốt xây dựng KTTT phát triển toàn diện.

Tại Hội thảo các đại biểu còn được nghe rất nhiều bài tham luận chia sẻ về kinh nghiệm phát triển HTX và Luật HTX của một số diễn giả quốc tế như: “Kinh nghiệm phát triển HTX Cung tiêu và chính sách của Chính phủ trong đó có Luật HTX trong việc hỗ trợ khu vực HTX từ khi thành lập đến giai đoạn phát triển” của ông Zhang Wangshu, Trưởng Ban HTQT, Liên đoàn HTX cung tiêu toàn Trung Quốc; “Kinh nghiệm phát triển HTX nông nghiệp Nhật Bản tập trung vào nguyên tắc Tự chủ và Độc lập” của ông Takuo Ichiya, Vụ phó Vụ Tổng hợp, Liên đoàn HTX nông nghiệp Nhật Bản; “Quá trình phát triển HTX tại Hà Lan” của ông Richard van der Maiden, chuyên gia phát triển HTX Agriterra; “Luật HTX và chính sách phát triển HTX tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương” của ông Balu Iyer, Giám đốc khu vực ICA-AP;...

Đại biểu chụp hình lưu niệm tại Hội thảo

Hầu hết các ý kiến của các chuyên gia đều đánh giá cao vai trò, tầm quan trọng của Luật HTX trong việc phát triển khu vực KTTT, HTX. Trong khi đó HTX là công cụ giúp người nghèo nâng cao vị thế kinh tế xã hội, là công cụ hữu hiệu trong tạo việc làm, nâng cao thu nhập, xoá đói giảm nghèo, nâng cao vị thế kinh tế - xã hội của người nghèo, các nhóm yếu thế, là những tổ chức trách nhiệm xã hội, có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường, phát triển cộng đồng, thúc đẩy bình đẳng giới, xoá bỏ các hình thức bóc lột, tăng cường hội nhập xã hội, góp phần phát triển, lưu giữ các giá trị văn hoá truyền thống. Đây cũng chính là những vấn đề mà nông nghiệp, nông thôn và nông dân Việt Nam đang phải đối mặt.

Phát biểu Kết luận Hội thảo, ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho rằng thực tiễn đã chứng minh phát triển KTTT, HTX  là xu thế tất yếu, bài học thực tiễn thành công trong nước và các nước phát triển trên thế giới đều chỉ ra rằng, liên kết giữa các hộ kinh doanh nhỏ lẻ để xây dựng HTX và trên cơ sở đó dần hình thành các liên hiệp HTX là con đường phù hợp nhất, hiệu quả nhất để cải thiện cuộc sống của hàng triệu hộ cá thể và nông dân.

Ông Nguyễn Mạnh Cường hi vọng rằng với những kinh nghiệm quốc tế được chia sẻ tại Hội thảo, trong thời gian tới khu vực KTTT, HTX tại Việt Nam sẽ phát triển tương xứng với vị trí, vai trò nền tảng trong xây dựng nền kinh tế thị trường.

 Lê Huy - Quang Trung
Nguồn: Liên minh HTX Việt Nam